W związku z wystąpieniem znacznego nasilenia wirusa ASF, który dotyka trzodę chlewną oraz zwierzynę leśną - w tym głównie dziki, Państwo Polskie podjęło szereg działań dążących do ograniczenia, a ostatecznie do eliminacji zachorowań na terytorium naszego kraju. Polska przy udziale Komisji Europejskiej, ustanowiła m.in regionalizację, tj. ustanowienie obszarów objętych zróżnicowanymi restrykcjami, uzależnionymi od ryzyka rozprzestrzeniania się ASF na danym obszarze. W polskim prawie regionalizacja ta została wprowadzona mocą rozporządzenia MRiRW z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń (Dz.U.2015.711 z dnia 2015.05.25) [Główny Inspektorat Weterynarii, Warszawa, 22 marca 2016 r.]

Na całym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obowiązują również podstawowe wymagania bioasekuracji tj. zestaw praktycznych działań i środków, które są podejmowane, aby zapobiegać przedostawaniu się infekcji do budynków fermy oraz aby kontrolować rozprzestrzenianie się infekcji na jej terenie. [Donald G. Levis, Professor Emeritus, Departament of Animal Science, University od Nebraska-Lincoln, Rodney B. Baker, Senior Clinician, Veterinary Diagnostic and Production Animal Medicine, lowa State University, patrz za:„Bioasekuracja świń i ochrona fermy trzody chlewnej”, 2011 University of Nebraska on behalf of the University of Nebraska-Lincoln Extension] 

Wypada jednocześnie wskazać, że otoczenie prawne w tym zakresie określone zostało przede wszystkim poprzez przepisy:  

• Dyrektywy Rady 2002/60/WE z dnia 27 czerwca 2002 r. – zasady  zwalczania afrykańskiego pomoru świń
• Decyzji wykonawcza Komisji 2014/709/UE z dnia 9 października 2014 r. – restrykcje handlowe 
• Decyzji Komisji 2003/422/WE z dnia 26 maja 2003 r.  - podręcznik diagnostyczny dotyczący afrykańskiego pomoru świń 
• Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz.U.2004 Nr 69 poz.625)
• Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie zwalczania afrykańskiego pomoru świń (zasady zwalczania) (Dz.U.2015.754 z dnia 2015.06.02)
• Rozporządzenia MRiRW z dnia 6 maja 2015 r. w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń (restrykcje handlowe), (Dz.U.2015.711 z dnia 2015.05.25)
• Rozporządzenia MRiRW z dnia 25 lutego 2015 r. w sprawie wprowadzenia w 2016 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej „Programu mającego na celu wczesne wykrycie zakażeń wirusem wywołującym afrykański pomór świń i poszerzenie wiedzy na temat tej choroby oraz jej zwalczanie” (Dz.U.2016.70 z dnia 2016.01.18)
• Rozporządzenia MRiRW z 21 października 2010 w sprawie wymagań weterynaryjnych przy produkcji mięsa przeznaczonego na użytek własny (Rozporządzenie MRiRW z 21 października 2010 r., t.j. Dz.U.2016.885)
• Rozporządzenia MRiRW z dnia 3 kwietnia 2015 r. w sprawie wprowadzenia „Programu bioasekuracji mającego na celu zapobieganie szerzeniu się afrykańskiego pomoru świń” na lata 2015–2018 (Dz.U.2015.517 z dnia 2015.04.14 z późn. zm.)

Problematyczną jest kwestia, dotycząca tego, czy przepisy unijne, w których uregulowano zagadnienie zwalczania ASF muszą być zgodne z Konstytucją RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U.1997.78.483 z dnia 1997.07.16 z późn. zm.) Warto zaznaczyć, że dyrektywy prawa unijnego obowiązują każde Państwo Członkowskie, do którego są kierowane w zakresie rezultatu, który ma być osiągnięty, jednocześnie pozostawia się organom krajowym swobodę wyboru formy i środków osiągnięcia tego rezultatu (art. 288. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Dz.U.2004.90.864/2 z dnia 2004.04.30) 

Zasada pierwszeństwa prawa unijnego jest powszechnie uznawaną za jedną z naczelnych zasad Unii Europejskiej. Zgodnie z nią prawo unijne, zarówno pierwotne tzn. zawarte w traktatach jak i wtórne tzn. rozporządzenia, dyrektywy i decyzje, korzysta w razie sprzeczności z prawem krajowym z pierwszeństwa zastosowania. Należy przy tym zauważyć, że musi to być sprzeczność nie dająca się usunąć za pomocą wykładni normy krajowej w duchu prawa europejskiego. W przypadku takiej nieusuwalnej kolizji prawo wspólnotowo-unijne znajduje zastosowanie przed prawem krajowym. [http://www.rp.pl/artykul/561046-Polska-konstytucja-wazniejsza-od-prawa-unijnego--.html#ap-1]JednakTrybunał Konstytucyjny nie przyjął bezkrytycznie zasady prymatu prawa unijnego. Mówiąc o możliwości kolizji prawa unijnego, z Konstytucją i o ewentualnych wyjściach z tej sytuacji Trybunał Konstytucyjny określił jasno, iż Konstytucja RP, jest dobrem nienaruszalnym i niezbywalnym. Jednocześnie uznał On, że suwerenna wola Narodu jest ważniejsza niż normy stanowione przez organy zewnętrzne.  [http://www.student.lex.pl/czytaj/-/artykul/maciej-zoltowski-konstytucja-czy-traktaty--tk-o-zasadzie-pierwszenstwa

„Trybunał Konstytucyjny już w pierwszej tezie uzasadnienia do swego wyroku orzekł, iż przystąpienie Polski do Unii Europejskiej nie podważyło nadrzędności Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej w krajowym systemie prawnym. Zaznaczył także, że Konstytucja, jako akt suwerennej woli Narodu nie może zostać zmieniona bądź uchylona przez fakt powstania nieusuwalnych sprzeczności z prawem europejskim. TK dał więc wyraz zasadzie określonej w artykule 87 w związku z art. 91 ust. 2 Konstytucji. Pomimo tego, iż ETS uznał w wyroku 11/70 przepisy stanowione przez organy Unii jako nowy, nadrzędny system prawa,TK zaszeregował akty prawa unijnego jako ratyfikowane umowy międzynarodowe i poddał je konstytucyjnej kontroli. To rozwiązanie ma za zadanie chronić Polską suwerenność, na którą powoływali się przeciwnicy członkostwa Rzeczpospolitej w Unii Europejskiej, ale także poddaje akty prawa unijnego kontroli przez Trybunał Konstytucyjny. [Wyrok z dnia 11 maja 2005 r., sygn. akt K 18/04, 49/5/A/2005, http://www.student.lex.pl/czytaj/-/artykul/maciej-zoltowski-konstytucja-czy-traktaty--tk-o-zasadzie-pierwszenstwa]

Uwzględniając wagę problemu skutków występowania ASF dla funkcjonowania polskich rolników, należy poddać pod rozwagę czy nie należy wskazywanych wyżej przepisów prawa unijnego i polskiego rozważyć z punktu widzenia ich zgodności z Konstytucją RP z 1997r. , w tym np. konstytucyjną zasadą sprawiedliwości społecznej. Nie należy z góry wykluczyć, że przeprowadzenie szczegółowiej analizy prawnej w tym zakresie może doprowadzić do wniosku o konieczności zweryfikowania możliwości stosowania wskazywanych wyżej przepisów, właśnie z uwagi na ewentualną możliwości naruszania wskazywanej konstytucyjnej zasady. 

Równocześnie, koniecznym jest wskazanie, że w ostatnich dniach przekazano do Senatu przyjęte przez Sejm przepisy ustawy z dnia 5 września 2016 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/PrzebiegProc.xsp?id=A1811886A37DF710C1258022002E52DB). Należy żywić nadzieję, że ich obowiązywanie w przypadku pomyślnego zakończenia drogi legislacyjnej, pozwoli na rozwiązanie problemu ASF na terytorium całej Polski w tym województwa Podlaskiego. Jednak dopiero rozpoczęcie ich funkcjonowania w praktyce pozwoli na jednoznaczną odpowiedź, czy wskazywany wyżej skutek został osiągnięty.